LÀM SAO ĐỂ YOGA MANG ĐẾN LỢI ÍCH THỰC SỰ CHO NGƯỜI TẬP?

Yoga là một bộ môn rèn luyện thân-tâm mang nhiều yếu tố: triết lý, thiền tĩnh và động, giải phẫu cơ thể sinh lý, hoặc được coi đơn thuần là 1 bộ môn rèn luyện thể chất, tinh thần, có khi còn được coi như 1 yếu tố tâm linh.

Yoga là 1 định nghĩa triết lý với 8 nhánh: Yama, Niyama, Asana, Pranayama, Pratyahara, Dharana, Dhyana, Samadhi. 8 nhánh đó bao gồm cả các phạm trù đạo đức, đối nhân xử thế, cách hành xử với bản thân, kiểm soát các giác quan, cảm xúc, sự an lạc và thiền định. Yoga là tổng hòa các phạm trù của sự khai sáng tâm thức bản thể của con người.

Với vai trò là 1 người tập yoga, hàng ngày đến phòng tập, bạn mong chờ điều gì?

Những ngày đầu, tuần đầu, thứ bạn nhận được sau mỗi buổi tập chỉ là mồ hôi và đau mỏi khắp người? Rồi khi than vãn với giáo viên, câu trả lời luôn là sự động viên “chị cứ tập một thời gian, cơ thể sẽ quen dần, hết đau mỏi ngay, đừng nản chị nhé”.

Sau vài tháng, khi cơ thể đã được làm quen với những tư thế kéo dãn, bạn đã quen và thực hành đều đặn một chuỗi các động tác kết hợp hít vào-thở ra, khởi động, giãn cơ, tập vài động tác kháng lực, làm nguội và cuối cùng là thư giãn nằm hoặc ngồi. Kết quả bạn nhận được sau 1 tháng hay 3 tháng là gì? Cơ thể linh hoạt, săn chắc hơn, tâm trí nhẹ nhàng và khả năng tập trung cao hơn?

Và khi thời gian tập được tính bằng năm, 1 hay 2 năm, ban lại muốn chinh phục những tư thế khó cho “bằng chị bằng em” và up ảnh lên các nền tảng mạng xã hội để nhận mưa lời khen.

Vâng, theo mình, đa số người tập yoga đều trải qua một hành trình như trên, và mình nằm trong số đó.

Sau 6-7 năm tập yoga, ngẫm lại, yoga đối với mình cũng chỉ là một bộ môn rèn luyện thể lực và tâm trí, tăng cường sức khỏe.

Đa số chúng ta chỉ coi yoga là các asana kết hợp praynama (thực hành các động tác kết hợp hít thở). Hàng trăm phòng tập mở ra cũng chỉ hướng người tập đến hai điều đó. Có thể trong lời hô của giáo viên người Việt, người tập sẽ nghe thấy những cụm từ như là: Năng lượng, bình an, tâm trí… Nhưng tựu trung cũng là để người tập thực hành các asana chuẩn định tuyến. Giáo trình dạy bạn trở thành một huấn luyện viên yoga cũng chỉ sơ lược về nguồn gốc yoga, triết lý và các nhánh yoga, hầu như toàn bộ thời gian là dành cho việc rèn luyện thể lực và thực hành asana. Người tập cũng không có nhu cầu học các triết lý yoga khi xách thảm đến phòng tập. Trong 1 giờ tập, họ chỉ quan tâm làm sao thực hành các tư thế sao cho khỏe mạnh, ra được nhiều mồ hôi và cảm thấy nhẹ nhàng, vui vẻ với bạn bè sau giờ tập.

Vậy thì, chúng ta có nên triết lý hóa, “thần thánh” hóa yoga không?

Theo mình, là không. Thay vào đó, hãy để yoga đến với mọi người một cách phổ thông nhất. Kể cả những buổi tập thiền định xen kẽ hoặc vào cuối tuần trong lớp tập, cũng chỉ nên coi đó là những giờ thực hành hít thở và không nên tô vẽ hoa mỹ để trở thành các giờ thực hành tâm linh, vượt quá giới hạn tưởng tượng của nhiều người.

Thay vì triết lý hóa yoga, những người tập yoga lâu năm mong chờ điều gì? Đó là sự tập trung cảm nhận sâu sắc cơ thể và kiểm soát sự vận động của cơ thể trong các asana sao cho phù hợp với cơ địa, biên độ vận động của từng người. Bản thân mình đã mất một thời gian rất dài và thậm chí đã bị chấn thương dai dẳng vì tập các asana mà chưa kết nối ý thức với cơ thể, chưa kiểm soát được biên độ vận động của cơ thể mình.

Nhiều thế hệ người Việt trưởng thành thiếu hẳn kiến thức về dinh dưỡng và cấu trúc cơ thể, do chương trình giáo dục phổ thông không đề cao môn học này suốt nhiều năm. Khi tập bất kỳ môn thể dục thể thao nào, kiến thức phổ thông về đặc điểm cấu trúc cơ thể rất cần thiết để chúng ta biết đâu là chiều chuyển động phù hợp với cấu trúc xương, biên độ khớp và khả năng chịu lực của khối cơ. Với yoga, các asana đa dạng tác động lên tất cả và tác động rất sâu đến các bộ phận của cơ thể. Chúng ta thực hành asana mà chưa biết cấu trúc cơ thể có thể dẫn tới hậu quả không tốt cho sức khỏe, cả trước mắt và lâu dài.

Trên thực tế, rất nhiều người sau một thời gian vài tháng tập yoga, bị đau lưng, đau cổ tay, khớp gối mà không hiểu nguyên nhân vì sao, không biết cách điều chỉnh tư thế. Giáo viên người Việt hướng dẫn có khi chưa đầy đủ, huống hồ là các lớp tập do giáo viên người nước ngoài hướng dẫn, ngôn ngữ bất đồng, càng làm cho người tập hoang mang và chấn thương.

Có rất ít người tập yoga đủ kiên trì và chịu khó tìm hiểu, quan sát, tập trung lắng nghe phản ứng cơ thể để đạt tới sự cảm nhận sâu sắc cơ thể của bản thân họ khi đi vào các asana. Đa số họ đều phụ thuộc vào lời hô, lời dẫn của giáo viên. Mà những lời hô đó khá chung chung, dành cho cả lớp, không thể cá thể hóa trên từng người.

Làm sao để phổ cập yoga đến với mọi người, mọi lứa tuổi một cách an toàn và hiệu quả?

Có lẽ nên bắt đầu từ giáo viên và giáo trình giảng dạy yoga. Thời lượng giảng dạy về giải phẫu cơ thể cần dài hơn, giáo trình giải phẫu cần chi tiết, cụ thể hơn, thay vì giáo viên chỉ làm các clip ngắn trên mạng chia sẻ về biên độ chuyển động để quảng bá cho các lớp tập của mình.

Người mới lần đầu đi tập yoga cần được thăm khám cá nhân, được nắm bắt thông tin về tiền sử sức khỏe, được tư vấn về biên độ chuyển động phù hợp với cấu trúc cơ thể mỗi người, có thể còn phải được tư vấn về tư thế cân bằng của cơ thể họ. Ví dụ, người có cấu trúc ổ khớp háng sâu sẽ không thể thực hiện được các tư thế xoạc ngang, xoạc dọc, thay vào đó, sẽ là các biến thể bồ câu 1 chân thay cho xoạc dọc, ngồi cánh bướm nhịp nhàng thay cho xoạc ngang. Bởi vì cấu trúc xương của mỗi người là khác nhau từ khi sinh ra và không thể thay đổi trong suốt cuộc đời, nên những gì chạm đến cấu trúc xương, xin hay tôn trọng hiện trạng đó và thực hành những gì phù hợp với nó và giúp xương khỏe lên, chắc hơn thay vì cố uốn éo để lên tư thế đẹp rồi dẫn đến chấn thương không đáng có.

Giáo viên cần có kiến thức đủ sâu, kinh nghiệm đủ lâu để phân biệt những khiếm khuyết thuộc về cấu trúc xương với những hạn chế thuộc về độ mở của khớp và sức khỏe của cơ bắp. Với cấu trúc xương, là không thể thay đổi. Nhưng có thể thay đổi được sự linh hoạt của khớp và sự dẻo dai của cơ bắp qua thời gian. Giáo viên có kinh nghiệm sẽ giúp học viên mới nhận diện và phân biệt được họ là người có cơ địa “dẻo” do khớp lỏng lẻo, do độ dài của dây chằng, hay là người có cơ địa linh hoạt và dẻo dai nhờ cơ bắp, để có các khuyến nghị phù hợp cho người tập.

Người mới lần đầu đi tập yoga không thể được sắp xếp chung vào lớp những người đã tập vài tháng, vài năm. Mà cần cho họ được tập cá nhân với sự tư vấn của giáo viên để nâng cao dần khả năng tự cảm nhận và tự kiểm soát cơ thể trước khi vào lớp cộng đồng.

Có nên đưa kiến thức dinh dưỡng vào các chương trình tập luyện yoga không?

Mọi người đến phòng tập yoga vì nhiều mục đích khác nhau, nhưng tựu chung là muốn cải thiện sức khỏe thể chất và tinh thần. Tuy nhiên không nhiều người biết rằng chỉ tập luyện nói chung hay tập yoga nói riêng, là chưa đủ để khỏe mạnh hơn. Các câu than vãn đại loại như: Chị đi tập mấy tháng rồi mà chưa giảm được mỡ bụng. Hay: Tập chân mãi nhưng khi đứng thăng bằng vẫn run chân.

Học viên luôn lý tưởng hóa lợi ích của yoga với sức khỏe. Loại trừ yếu tố thiếu cảm nhận và kiểm soát cơ thể khi tập, yoga không giúp người tập khỏe mạnh, tăng hay giảm cân nếu ăn uống thiếu kiểm soát và chưa có đủ kiến thức về dinh dưỡng. Chính vì thế, các trung tâm gym, fitness và yoga thường đưa các buổi tư vấn dinh dưỡng vào chương trình tập luyện, để giúp người tập biết thực hành chế độ dinh dưỡng hợp lý kết hợp luyện tập. Những khuyến nghị về chế độ ăn uống cân bằng, đủ chất và tư vấn một số trường hợp bệnh lý có thể hỗ trợ bằng cải thiện chế độ dinh dưỡng là hết sức cần thiết để giúp học viên nhận được nhiều lợi ích khi tham gia chương trình tập luyện. Các kiến thức dinh dưỡng có thể được truyền đạt thông qua các bài viết trên trang business, các poster trên tường, tư vấn chuyên biệt của các tư vấn viên tại cơ sở.

Có thể bài viết sẽ chạm đến các giáo viên và các trung tâm yoga, nhưng trên hết, mình mong muốn có thể chạm đến cảm xúc của những người tập yoga, như mình trước đây. Yoga cần được trở nên thực tế, mang đến cho người tập trải nghiệm thiết thực, đúng đắn thay vì lý tưởng hóa, tâm linh hóa hay các quan niệm mà truyền thông vô hình chung đưa người tập đến sai lầm.

Cảm ơn bạn đã đọc đến đây. Điều gì trong bài viết này khiến bạn đồng cảm nhất? Mình sẵn lòng lắng nghe ý kiến từ bạn.